Những ngày tháng 9, 10, tại các chợ phiên ở Cao Bằng có bày bán một loại quả có hình tròn, màu xanh vàng nhạt, vỏ nhẵn và cứng, trong ruột có 6 múi, đó là quả mắc kham hay còn gọi là quả me rừng. Quả mắc kham ăn có vị chát, chua, hơi đắng, khi nuốt xong đầu lưỡi có vị hơi ngọt. Theo Đông y, quả có tính mát, tác dụng chữa cảm mạo phát sốt, ho, đau cổ họng, miệng khô khát.
Quả mắc kham.
Cây mắc kham mọc ở các đồi trọc, bãi hoang, trong rừng, quanh nương rẫy cao; cây cao khoảng từ 5 – 7 m, lá nhỏ xếp sít nhau thành 2 dãy; hoa màu vàng mọc thành tán ở nách. Quả to bằng ngón tay, chín vào khoảng tháng 8 – 9 hằng năm, có vị chua ngọt chát, tính mát. Quả, lá và rễ cây là những bộ phận được sử dụng làm thuốc.
Quả mắc kham có chứa nhiều vitamin A và có thể giúp giảm thoái hóa điểm vàng ở mắt, bệnh quáng gà và tăng cường tầm nhìn trước sự thoái hóa do tuổi tác và ảnh hưởng từ các gốc tự do. Mắc kham giàu vitamin C nên ăn chúng cũng có thể giúp cơ thể hấp thụ calci tốt. Ngoài ra, mắc kham chứa crom và có lợi cho người bị đái tháo đường. Crom cần cho sự chuyển hoá các glucid và lipid. Riêng đối với insulin, crom tạo thuận lợi cho insulin liên kết với cơ quan thụ cảm của nó, do đó giúp cho sự đồng hoá đường glucose của các tế bào, tạo sự điều tiết tỷ lệ insulin trong máu, làm tăng tính nhạy cảm của các mô đối với insulin, bình thường và ổn định glycemic (tỷ lệ đường trong máu)… Trong đông y cũng được sử dụng đơn độc hay phối hợp như lấy quả mắc kham dùng trong trị cảm mạo phát sốt, đau họng, đau răng, chảy máu chân răng, lợi, miệng khô phiền khát, tiểu đường, thiếu vitamine C. Lá quả mắc kham có vị cay, tính bình, tác dụng lợi tiểu, viêm da mẩn ngứa, eczema hay dùng ngoài lấy lá nấu nước tắm rửa phòng trị bệnh ngoài da. Rễ cây có vị đắng chát, tác dụng hạ huyết áp, viêm ruột.
Mắc kham ngân muối, ớt, đường là món quà vặt được nhiều người yêu thích.
Vào mùa quả chín, người dân hái quả mang về phơi khô hoặc ướp muối, ngâm rượu để dùng dần. Mắc kham bán ở chợ có giá khoảng 15 – 20 nghìn đồng/1 kg. Mắc kham là món quà ăn vặt được nhiều người ưa thích. Hiện nay, quả mắc kham được nhiều người tìm mua về ngâm đường và ngâm rượu để làm thuốc và vận chuyển về các tỉnh miền xuôi tiêu thụ. Quả ngâm ớt, muối, đường có giá khoảng 25 nghìn đồng hộp nhỏ, 40 nghìn đồng hộp to.